Улогата на родителите е една од најзначајните и најодговорните улоги кои човекот може да ги има. Повеќето родители својата родителска улога ја извршуваат најдобро што умеат. Дури и оние кои се функционални во тоа, прават грешки бидејќи нормално е сите понекогаш грешиме.
Децата во своите родители гледаат модели од кои усвојуваат однесување, навики, уверувања итн. И овој однос родител-дете има моќ да ја обликува, не само личноста на детето туку и начинот на градење на релации понатаму во животот.
Родителскиот стил игра значајна улога во развојот на децата и нивното функционирање. Стилот на воспитување што го користат родителите често е сличен на воспитниот стил на кој и самите биле подложни од страна на нивните родители.
Постојат четири стила на родителство, и иако не можеме да кажеме дека родителите се водат исклучиво од само еден воспитен стил, сепак можеме да забележиме дека еден од четирите стила е доминантен во нивното родителствување.
Кои се четирите главни родителски стилови?
Родителството подразбира задоволување на основните потреби на детето како храна и физичка сигурност, но исто така и воспитување кое има две димезии и тоа:
Емоционална димензија, односно задоволување на емоционалните потреби. Ова подразбира давање на топлина, љубов, поддршка и охрабрување; и
Контрола која се состои од родителски очекувања, барања и надзор, но сепак може да се прошири од целосна контрола до запоставување на детето.
Имајќи ги в предвид овие димензии на родителствувањето, можеме да разликуваме четири родителски стилови, и секој од нив на различен начин влијае на развојот на личноста на детето.
Па, кои се 4 стила на родителство?
Авторитарен: Овие родители спроведуваат строги правила и често прибегнуваат кон казнени мерки вклучувајќи и физичко казнување.
Запоставен: Познати како неинволвирани или неангажирани, запоставените родители преземаат ограничена родителска улога, што доведува до потенцијални проблеми со самоконтрола кај детето и отпор кон правилата.
Попустлив: Попустливите и топли родители ставаат приоритет на пријателството пред авторитетот, потенцијално поттикнувајќи уважување и егоцентричност кај нивните деца.
Авторитативен: Се смета за идеален пристап. Авторитативните родители ја балансираат топлината со јасни граници, промовирајќи независност и самодоверба кај нивните деца.
Авторитарен стил на родителство
Висока контрола и ниска емоционална поврзаност.
Родителите кои го следат овој стил често нагласуваат дека се придржуваат до правилата и можат да користат екстремни тактики. Филозофијата зад авторитарното родителство често ја одразува идејата дека децата треба само да покажат послушност, а не да се слушаат и нивните сопствени желби Затоа овие родители поставуваат ограничена дискусија за прашања, честа употреба на „не“ и строги дисциплински мерки.
Овој стил на родителство се дефинира со висока контрола и барања насочени кон децата. Нивниот збор е „закон“ и не се доведува во прашање. Овие родители се плашат од губење на контролата над нивните деца и не поддржуваат отворена комуникација. Покрај строгиот надзор, изостануваат топлината и љубовта. Неретко како воспитна тактика се користи и физичко казнување. Овој стил често повлекува високи барања за децата и минимална толеранција за лошо однесување или пркос.
Влијание врз детето: Децата израснати во авторитарни домаќинства често покажуваат несигурност, агресивно однесување или социјална повлеченост. Имаат неразвиени социјални вештини. Со оглед на тоа што секогаш го прават она што го налагаат родителите, немаат прилика да ја развиваат автономијата. Исто така имаат намалена самодоверба и им недостига спонтаност.
Модели на однесување: Децата може да покажат страв од авторитетни личности, пасивно-агресивно однесување или пак, да се бунтуваат против строгите правила додека растат. Бунт обично се случува затоа што строгите правила и контрола наметнати од авторитарните родители ги задушуваат потребите за автономија кај детето. Ова доведува до чувство на фрустрација и незадоволство. Бунтот може да послужи како начин за децата да ја потврдат својата независност, да ја предизвикаат хиерархиската динамика во односот родител-дете и да ја задоволат нивната вродена љубопитност и желба за истражување. Оттука, се случува да имаат потешкотии во формирањето блиски односи поради страв од отфрлање или критика.
Попустлив стил на родителство
Ниска контрола и висока емоционална поврзаност.
За разлика од авторитарното родителство, попустливото родителство се карактеризира со опуштен и отворен пристап со малку правила или очекувања. Додека попустливите родители одговараат на потребите на своите деца и изразуваат љубов, тие може да постават минимални граници и да вршат мала контрола. Следствено, децата во попустливи семејства може да се чувствуваат удобно да комуницираат со своите родители и да имаат висока самодоверба.
Сепак, попустливото родителство може да доведе до предизвици како што се тешкотии во воспоставувањето граници и вклучување во ризично однесување, бидејќи тука често не постои соодветно водство од родителите.
Кога на децата не им се обезбедуваат јасни граници, правила и очекувања, тие може да се борат да ги разберат границите и последиците, што доведува до недостаток на самодисциплина и контрола на импулсите. Дополнително, отсуството на авторитетни фигури и недостатокот на насоки може да доведе до тоа децата да се чувствуваат запуштени. Едноставно не се подготвени да се справат со реалните животни обврски и општествените норми. Без потребните насоки и структура, децата израснати под попустливо родителство може да наидат на потешкотии во донесувањето здрави одлуки и ефективно управување со ризикот, што потенцијално ќе доведе до негативни исходи во различни аспекти од нивниот живот.
Влијание врз детето: Децата во попустливи домаќинства може да се борат со саморегулирање и контрола на импулсите бидејќи не се навикнати на цврсти граници. Модели на однесување: Децата може да покажат однесување како што е непочитување на авторитетот и недостаток на одговорност.
Запоставен стил на родителство
Ниска контрола и ниска емоционална поврзаност.
Невклученото родителство се разликува од попустливото родителство по тоа што вклучува минимално учество во животот на детето. Додека ги обезбедуваат основните потреби, неинволвираните родители често ги занемаруваат емоционалните потреби, оставајќи ги децата сами да се снаоѓаат.
Многу психолози тврдат дека неинволвираното и авторитарното родителство носат најштетни ефекти врз развојот на децата. Невклучените родители обезбедуваат минимална емоционална поддршка, водство и вклученост во животот на нивните деца, што може да доведе до мноштво негативни исходи како што се слаби академски перформанси, проблеми во однесувањето, ниска самодоверба и тешкотии во формирањето здрави односи. Овој недостаток на родителски ангажман може да ги остави децата да се чувствуваат запоставено, неподдржано и емоционално напуштено, што ќе влијае на нивната севкупна благосостојба и иднина.
Влијание врз детето: Децата израснати во неинволвирани средини често доживуваат емоционално запоставување и недостаток на сигурна приврзаност, што може да го наруши нивниот социо-емоционален развој и да доведе до чувство на напуштеност и емоционална дисрегулација.
Модели на однесување: Овие деца може да покажат надворешни однесувања како што се агресија или повлекување, како и интернализирање на симптоми како депресија и анксиозност. Често се чувстуваат недоволни, поради тоа и се соочуват со слаби социјални вештини и тешкотии во формирањето на црвсти односи. Ова произлегува од недостатокот на доследна емоционална поддршка и водство. Позната теорија на поврзаност најдобро ги објаснува овие патерни на формирање нефункционални врски поради недостаток на внимание од родител.
Авторитативно родителство
Висока контрола и висока емоционална поврзаност.
Често се смета за оптимален стил, авторитативното родителство споделува сличности со авторитарното родителство, но става поголем акцент на негувањето и грижата за детето пред се. За разлика од авторитарните родители, авторитативните родители поставуваат граници и правила во однесувањето, но истовремено одговараат на потребите на своите деца и нудат насоки со разбирање и благодат. Децата израснати во авторитетни семејства се охрабруваат да донесуваат одлуки врз основа на внатрешна мотивација наместо страв.
Позитивните резултати поврзани со авторитативното родителство вклучуваат академски успех, ниски стапки на деликвенција и висока самодоверба. Децата во авторитетни семејства често покажуваат самодоверба, уживаат во стабилни односи со своите родители, пријатели и добро комуницираат со другите.
Модели на однесување: Децата имаат поголема веројатност да покажат самодисциплина, емпатија и издржливост. Тие се способни да градат позитивни односи со врсниците и имаат добри академски перформанси поради поддршката и негувачката средина дома.
Генерално, стиловите на воспитување значително влијаат на психолошкиот, емоционалниот и социјалниот развој на детето. Иако родителството е доста тешка и комплексна улога, многу е важно, како родител, да имате барем мал увид околу тоа каков е можеби вашиот стил – и оттука – да успеете да донесете правилни одлуки за добросостојбата на вашето дете.
Побарај совет или насока од Александра Милевска
Ниту еден родител не е идеален, а разбирањето на ова е првиот чекор кон заздравување и зрелост. Можам да ви помогнам да се движите низ предизвиците со вашите родители и нивните стилови на родителство со создавање безбеден простор за истражување на вашите чувства и искуства. Преку нашите сесии, ќе работиме на подобрување на комуникацијата, решавање на конфликти и поттикнување поздрава семејна динамика.
Ако имате какви било прашања или ако резонирате со статијата, не двоумете се да го пополните формуларот подолу. Јас сум тука да понудам совет и одговор на вашите прашања.