Чувство на грижа на совест

Многумина од нас се борат со чувство на вина и грижа на совест, без разлика дали тие чувства се оправдани или не. Вината може да се манифестира на различни начини – тоа може да биде минлив удар по нељубезен збор или неквалитетна изведба и срам, или може да трае бесконечно. Понатаму, вината може да се користи како алатка за влијание од пријателите, семејството или претпоставените.

Иако одредена вина може да биде корисна и да ни овозможи да донесуваме подобри одлуки, погрешно или неконтролирано чувство на вина може да има штетни ефекти и врз физичкото и менталното здравје. Ако се наоѓате себеси често обземени од грижа на совест или од длабоко чувство на вина, разбирањето од каде доаѓа чувството и учењето да управувате со него може да ви помогне да продолжите напред на здрав начин.

Науката зад вината и грижата на совест

Вината во суштина е емоционален одговор на вистински, согледани грешки или злодела, кои понекогаш произлегуваат внатрешно или се активирани од надворешни фактори. Тоа често носи чувство на срам и изолација. Иако обично не се гледа позитивно, вината е поврзана со прашањата на личната совест и морал. Се дефинира како самосвесна емоција што може да се појави кога правиме нешто што сметаме дека е погрешно. Како и другите емоции усогласени со самосвеста, како што е срамот, грижата на совест се смета за когнитивен феномен кој обично бара саморефлексија за минатите постапки.

Ова чувство постои и служи како компас, насочувајќи нè кон исправање на нашите постапки. Кога ќе кажеме нешто нељубезно, чувството на вина може да не натера да се извиниме. Ако сме изневериле партнер, чувството на вина може да не мотивира да ја признаеме нашата грешка. Кога бараме заслуга за нечија работа, чувството на вина може да не поттикне да обезбедиме соодветно признавање. Иако вината може да биде вредна алатка за самоодговорност, таа исто така може да стане токсична.

Во манипулативните односи, чувството на вина може да се користи за да се држат жртвите покорни и да се спречат да инсистираат на поздрава комуникација. Овде не се ограничува само на романтичните партнери – членовите на семејството и пријателите исто така може да го користат како тактика за манипулација. Еден родител, на пример, може да ве натера да поминувате повеќе време со него, нагласувајќи ја нивната осаменост и жртви направени за да ве воспитаат. Пријателите може суптилно да инсистираат да им дадете приоритет пред вашиот нов партнер. Во овие сценарија, грижата на совест станува средство за влијание или целосно контролирање на изборот и однесувањето на другите.

Справување со вината и срамот

Ефективните стратегии за управување со вината и срамот често зависат од изворот на овие чувства. Кога вината потекнува внатрешно, првиот чекор е препознавањето и разбирање на нејзината причина. Откако ќе ги обработиме нашите чувства, можеме да почнеме да го разоткриваме коренот.

Спротивно на тоа, решавањето на вината наметната од другите може да биде посложено. Тука ќе е потребно воспоставување на здрави граници со саканите и пријателите. Додека виновникот може да се спротивстави на откажувањето од контролата стекната преку нанесување ирационално чувство на вина, поставувањето граници е од многу соодветно за да се разграничи овој нездрав однос.

Спречување на ирационално чувство на вина

Спречувањето на чувството на вина вклучува препознавање. На пример, спречувањето на самонаметната грижа на совест доведува до почитување на личните морални стандарди, како што е контролирање на нечиј темперамент во бурни моменти. За препознавање земете ги во предвид следниве насоки:

• Идентификувајте го настанот или ситуацијата што ве прави да се чувствувате виновни. Што се случи? Кој беше вклучен? Кои беа твоите мисли и чувства во тоа време?
• Размислете за вашата улога во настанот или ситуацијата. Дали направи нешто погрешно? Дали не успеа да направиш нешто што требаше да го направиш?
• Размисли за твоите лични вредности и верувања. Дали тие се усогласуваат со твоите постапки во оваа ситуација? Ако не, зошто?
• Размислете за влијанието на вашите постапки врз другите. Дали повреди некого? Дали прекршивте некое ветување?
• Размислете за вашите други мотивации. Дали се обидувавте да помогнете некому? Дали се обидувавте да се заштитите?
• Разговарајте со некој во кој имате доверба за тоа како се чувствувате. Ова може да биде пријател, член на семејството, терапевт или кој било друг со кого се чувствувате удобно да разговарате.

Вината заснована на срам може да биде потешко да се спречи, бидејќи често произлегува од нереални очекувања или надворешни влијанија. Идентификувањето на личните вредности, одвоени од општествените или семејните притисоци, е клучно за да се избегне оваа форма на вина.

Претераната грижа на совест постепено ќе ја наруши вашата самоперцепција и ќе поттикне чувство на несоодветност. Ова може да биде суптилно и самоуништувачки, потенцијално да доведе до чувства на лутина и огорченост, насочени кон себе и кон другите.

Што се случува кога чувството на грижа на совет е константно?

Кога чувството на вина станува сеопфатно, влијае на вашите интеракции со другите, бидејќи вашиот фокус е првенствено на вашите сопствени негативни емоции, оставајќи малку простор за вистински ангажман во сегашноста со оние околу вас. Прекумерната вина понекогаш може да биде показател за основните проблеми со менталното здравје. Кога ќе се најдете оптоварени со огромно чувство на вина  (а најчесто онаа заснована на личен срам) што изгледа неоправдано, тоа може да биде сигнал за основна депресија. Овој вишок на вина, исто така, може да се поврзе со искуства од детска траума, дури и со посттрауматско стресно растројство (PTSD). 

Важно е да се запамети дека вината е нормална емоција. Секој понекогаш се чувствува виновен. Но, ако се чувствувате виновни за нешто што не сте го направиле, или ако вашата вина се меша во вашиот секојдневен живот, важно е да побарате помош. Терапевтот може да ви помогне да го истражите изворот на вашата вина и да развиете здрави механизми за справување.

Навигација на вината и грижа на совест со помош на терапија

Повеќето од нас се соочуваат со чувство на вина во одреден момент од животот. Додека одредена вина може да нè поттикне да се поправиме, прекумерната вина може да и наштети на нашата самодоверба и да доведе до други здравствени проблеми. Спречувањето и справувањето со вината е од суштинско значење и за личната благосостојба и за оние околу нас. Здравата вина поттикнува одговорност, промовира подобро здравје и нѐ учи да ги усогласуваме нашите постапки со нашите вредности. Сепак, нездраво чувство на вина може да води кон изолација, гнев и срам.

На пример, оние кои постојано се чувствуваат виновни за ситни грешки може да се најдат заробени во циклус на ирационална грижа на совест, која може да биде парализирачка наместо мотивирачка. Во такви случаи, терапевтот е тој што помага суштински да се истражи потеклото на ова чувство.

Ефективни стратегии за управување со грижа на совест

Ако често чувствувате вина, постојат конструктивни пристапи за справување и надминување на оваа емоција наместо да бидете обземени од неа. Прво, испитајте ги фактите околу ситуацијата за да ги оспорите сите искривени перцепции што може да ја интензивираат вашата вина. Барајте информации од другите за да стекнете поурамнотежена перспектива. Второ, спротивставете се на овие чувства со активно фокусирање на вашите позитивни квалитети и дела. Негувајте дневна навика за самоблагодарност со признавање на вашите силни страни. Оваа практика ќе ви помогне да стекнете друг поглед кон вашите мисли и постапки, нагласувајќи ги вашите достигнувања наместо да се фиксирате на воочените грешки.

Понатаму, признајте си дека никој не е совршен. Совршенство не постои. Клучно е да си простите за минатите погрешни чекори, со што ќе ја препознаете нашата заедничка човечност кај сите. Ова самоприфаќање може да има значително позитивно влијание врз вашата емоционална благосостојба. И на крај, обратете се на какви било ригидни шеми на размислување што може да придонесат за вашата вина. Наместо да ги гледате ситуациите во црно-бело, истражете ги нивните нијанси и сложеност, нудејќи си посочувствителна перспектива наместо да се занимавате само со причините за самообвинување.

Побарај совет или насока од Анѓела Богдановска

Обезбедувам поддршка и доверливо опкружување каде клиентите можат да го отпакуваат потеклото на нивната вина, да ги истражат факторите кои предизвикуваат самоуништувачко однесување или негативен самоговор и да развијат ефективни стратегии за ослободување од овој циклус.

Можеби сите грешиме, но нашите минати искуства можат да бидат алатка за учење. Често е природно да се сомневаме во себе, но може да биде важно да се потсетиме дека сè уште можеме да направиме позитивни промени и да се стремиме кон нашите цели. Цврсто верувам во моќта на самопростувањето и самосочувството како суштински чекори кон исцелување и емоционална благосостојба.

Доколку ви треба насока или совет, ве молам пополнете го формуларот подолу. Тука сум за вас.